Miażdżyca (zwana inaczej arteriosklerozą) jest przewlekłą chorobą, której istotą jest zwężenie i zesztywnienie naczyń tętniczych przez odkładające się w ścianach naczyń płytki miażdżycowe. Płytki te zbudowane są z cholesterolu, tłuszczów, wapnia i komórek krwi.
Jest to choroba ogólnoustrojowa, tzn. dotyczy całego ciała człowieka, jednak jej objawy mogą ograniczać się tylko do wybranych układów. Kiedy zajęte są naczynia, którymi krew dociera do serca, mówimy o chorobie wieńcowej lub chorobie niedokrwiennej serca.
W związku ze zmianami w trybie życia i odżywaniu coraz więcej ludzi narażonych jest na rozwój miażdżycy i na wystąpienie jej powikłań. Szacuje się, że ponad 50% wszystkich zgonów z powodu chorób układu krążenia związane jest z miażdżycą. Powikłania dotykają głównie ludzi po 50 roku życia, jednak prawie 1/3 pacjentów to ludzie młodzi.
PRZYCZYNY
Początek choroby następuje już w młodym wieku, a jej rozwój postępuje przez wiele lat zanim pojawią się pierwsze objawy. Przyczyny miażdżycy są złożone i mają duży związek z trybem życia pacjenta.
Momentem rozpoczynającym chorobę jest uszkodzenie wewnętrznej ściany tętnicy, np. przez substancje drażniące zawarte w dymie tytoniowym. Do tego uszkodzenia zaczynają przylegać leukocyty, które z czasem przechodzą w głąb ściany naczynia, wywołując aktywację mechanizmów immunologicznych i tworząc przewlekły stan zapalny. To zapalenie powoduje zmianę w budowie tętnicy sprawiając, że krew nie płynie w niej gładko i bez przeszkód. Jej przepływ staje się turbulenty, co prowadzi do odkładania się cholesterolu i elementów morfotycznych krwi, a także do tworzenia się skrzepów.
Obszar, na którym odkłada się płytka miażdżycowa staje się bardziej kruchy i podatny na uszkodzenia, co może powodować pękanie naczyń, tworzenie się tętniaków i kolejnych skrzepów. W zależności od miejsca, w którym powstają skrzepy, mogą one prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zawał serca czy udar mózgu.
CZYNNIKI RYZYKA
Na rozwój miażdżycy mają wpływ:
• Obciążenie rodzinne
• Płeć męska
• Podeszły wiek
• Wysoki poziom cholesterolu LDL , a niski HDL
• Wysokie ciśnienie tętnicze
• Palenie tytoniu
• Insulinooporność lub cukrzyca
• Nadwaga i otyłość
• Siedzący tryb życia
• Dieta bogata w tłuszcze nasycone
OBJAWY I POWIKŁANIA
Wczesne wykrycie zmian miażdżycowych i wdrożenie odpowiedniej terapii może zapobiec rozwojowi powikłań. Niestety rozwój miażdżycy jest powolny i często bezobjawowy. Wielu pacjentów nie ma świadomości choroby aż do momentu wystąpienia powikłań.
Jeśli objawy jednak wystąpią, ich nasilenie i umiejscowienie uzależnione jest od tego jakie naczynia są zajęte:
• Ból w klatce piersiowej
• Duszność
• Ból kończyn (szczególnie nóg podczas chodzenia – tzw. chromanie przestankowe)
• Niegojące się owrzodzenia kończyn dolnych
• Zmęczenie
• Splątanie
• Osłabienie siły mięśniowej
• Nagłe drętwienie kończyn
• Zaburzenia erekcji
Nieleczona miażdżyca może prowadzić do poważnych i zróżnicowanych powikłań takich jak:
• Choroba niedokrwienna serca
• Zawał serca
• Przemijający atak niedokrwienny (TIA)
• Udar mózgu
• Przewlekła choroba nerek
• Tętniaki
• Amputacje kończyn
DIAGNOSTYKA
Miażdżycę diagnozuje się na podstawie wywiadu zebranego od pacjenta, zgłaszanych przez niego dolegliwości i dodatkowych badań takich jak:
• Badania fizykalnego (słaby puls, obniżone ciśnienie na zajętej kończynie, wyczuwalny tętniak)
• Badań krwi (profil lipidowy)
• USG Doppler oceniającego przepływ w zajętych tętnicach
• Wskaźnika kostka-ramię (ABI)
• EKG
• Testów wysiłkowych
• Angiografii
• Angio-TK, angio-MR
LECZENIE I PROFILAKTYKA
Profilaktyka miażdżycy polega przede wszystkim na zmianie trybu życia, polegającej na ograniczeniu spożycia tłuszczów odzwierzęcych, przy zwiększeniu zawartości zbóż, warzyw, owoców i tłuszczów nienasyconych w diecie. Należy również ograniczyć palenie tytoniu i zwiększyć aktywność fizyczną.
Leczenie obejmuje leki przepisywane przez lekarza i leczenie operacyjne. Leki stosowane w terapii miażdżycy, to m.in.: statyny, fibraty, leki rozrzedzające krew (kwas acetylosalicylowy, leki przeciwpłytkowe i przeciwzakrzepowe) i trombolityczne (rozpuszczające już powstałe skrzepy), leki stosowane w leczeniu nadciśnienia i cukrzycy.
Jeśli leczenie farmakologiczne nie jest satysfakcjonujące, lekarz może zdecydować o konieczności przeprowadzenia zabiegu operacyjnego, którymi mogą być:
• Angioplastyka, często połączona z równoczesnym wszczepieniem tzw. stentów. Polega ona na poszerzeniu światła zwężonej tętnicy za pomocą wprowadzonego do niej balonika. Stent jest „stelażem”, który zapobiega ponownemu jej zwężeniu. Czasem stenty dodatkowo mogą uwalniać leki.
• Endartrektomia, czyli usunięcie złogów miażdżycowych z zajętej tętnicy.
• Wszczepienie by-passów, polegające na ominięciu zwężonego miejsca przy użyciu przeszczepionego innego naczynia chorego (najczęściej żyły odpiszczelowej).